Samookaleczanie to celowe ranienie siebie bez zamiaru zakończenia życia. Jak pokazują statystyki, ten problem dotyczy coraz większej liczby dzieci i młodzieży. Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko ma rany na ciele, siniaki lub wyrywa sobie włosy, nie zwlekaj! Choć to bardzo trudne, odpowiednia reakcja może pomóc młodym osobom wyjść z kryzysu.
Czym jest samookaleczanie?
Samookaleczenie to zachowanie, w którym osoba celowo zadaje sobie ból lub rani swoje ciało, zwykle w sposób, który nie zagraża życiu. Może to obejmować cięcie skóry, przypalanie jej, uderzanie się, wyrywanie włosów, czy też zadawanie innych ran. Dzieci i młodzież nie zawsze wiedzą, jak poradzić sobie z emocjami, dlatego czasem sięgają po takie zachowania, by „odciągnąć” uwagę od trudnych myśli czy poczuć ulgę.
Chociaż zamiarem osób raniących swoje ciało nie jest samobójstwo, samookaleczanie ma silny związek z próbami samobójczymi.
Z badań wynika, że młode osoby, które dopuściły się samookaleczeń o charakterze innym niż samobójczy, mają zdecydowanie wyższy czynnik ryzyka próby samobójczej lub samobójstwa (nawet 70% z nich podejmuje w życiu choć jedną próbę samobójczą).
Dlaczego młode osoby ranią swoje ciało?
Samookaleczenia nie zawsze są wynikiem jednego czynnika. Często są to skomplikowane mechanizmy, które mogą mieć swoje źródło w różnych aspektach życia młodej osoby. Niektóre z nich to:
- Silne emocje i stres. Młodzież w okresie dorastania doświadcza wielu intensywnych emocji, jak gniew, smutek, lęk, czy poczucie bezradności. Młodzi ludzie nie zawsze potrafią poradzić sobie z tymi uczuciami, co może prowadzić do ucieczki w samookaleczenia.
- Problemy w relacjach. Trudności w kontaktach z rówieśnikami, rodzicami czy nauczycielami, poczucie odrzucenia lub izolacji mogą prowadzić do odczuwania bezsilności. Często młodzi ludzie nie wiedzą, jak poradzić sobie z tymi emocjami, więc próbują je „uciszyć” przez samookaleczenia lub chcą w ten sposób zwrócić uwagę na siebie.
- Trauma lub przemoc. Doświadczenia traumy, nadużyć (przemoc fizyczna, emocjonalna czy seksualna) mogą zwiększać ryzyko samookaleczeń. Dzieci, które przeżyły traumę, na ogół nie potrafią nazwać swoich emocji lub nie chcą o nich rozmawiać, dlatego ranienie swojego ciała staje się sposobem, by poradzić sobie z bólem psychicznym.
- Depresja, lęki, zaburzenia odżywiania. Samookaleczanie często występuje w połączeniu z innymi problemami psychicznymi, jak depresja, zaburzenia lękowe, anoreksja czy bulimia. W tych przypadkach młode osoby mogą używać przemocy fizycznej wobec siebie i zyskują w ten sposób złudne poczuciem radzenia sobie z pustką, beznadzieją lub brakiem kontroli.
Jak rozpoznać, że dziecko lub nastolatek okalecza swoje ciało?
Rozpoznanie, że dziecko lub nastolatek zadaje sobie ból fizyczny, może być trudne, ponieważ często młoda osoba ukrywa swoje działania. Jednak istnieją pewne sygnały ostrzegawcze w zachowaniu dziecka, które mogą na to wskazywać:
- rany i blizny: widoczne cięcia, otarcia, siniaki niewiadomego pochodzenia,
- ukrywanie ciała: dziecko może unikać pokazywania ciała, np. nosząc długie rękawy lub spodnie mimo wysokich temperatur,
- zmiana nastrojów: nagle pojawiające się obniżenie nastroju, irytacja, drażliwość, poczucie beznadziei, brak motywacji,
- izolacja: nagła potrzeba bycia samotnym, unikanie kontaktów z rówieśnikami, rodzicami, nauczycielami,
- problemy w szkole: nagłe pogorszenie wyników w nauce, nieobecności, trudności w koncentracji, wdawanie się w bójki.
Warto pamiętać, że samookaleczenia są zwykle skutkiem emocjonalnego bólu, dla którego trudno znaleźć dziecku ujście w inny sposób. To nie zawsze jest „krzyk o uwagę”, jak czasem się mówi. To raczej „krzyk o pomoc” w cichym, trudnym dla młodej osoby języku.
Jak pomóc dziecku w kryzysie?
Każdy z nas ma swoje obawy, które wywołują stres i niepokój. Wiele osób radzi sobie z trudnymi myślami, rozmawiając z bliskimi, ale dla niektórych problemy są zbyt przytłaczające, by o nich mówić. Gdy nie wyrażamy swoich emocji i nie dzielimy się tym, co nas martwi, irytuje lub złości, presja może narastać i stać się zbyt ciężka do uniesienia. W takich sytuacjach ludzie często ranią swoje ciało, zadając mu fizyczny ból. Rozmowa z psychologiem może pomóc znaleźć inne, zdrowsze metody radzenia sobie z emocjonalnym bólem.
Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko rani swoje ciało, najważniejsze jest, by reagować z empatią i zrozumieniem. Jak rozmawiać z nastolatkiem?
1. Rozpocznij rozmowę w sposób delikatny, zapytaj dziecko o jego emocje, bez oceniania i krytykowania. Staraj się stworzyć atmosferę bezpieczeństwa, w której poczuje, że może podzielić się swoimi uczuciami.
2. Bądź obecny i wspierający. Często młode osoby potrzebują wsparcia, aby zrozumieć swoje emocje. Słuchaj, oferuj wsparcie, nie bagatelizuj przeżyć dziecka.
3. Wspieraj w budowaniu zdrowych mechanizmów radzenia sobie z trudnościami. Pomóż dziecku znaleźć inne, zdrowsze sposoby radzenia sobie ze stresem i emocjami, takie jak sport, sztuka, techniki relaksacyjne czy rozmowy z zaufanymi osobami.
4. Zapewnij profesjonalną pomoc psychologa. Jeśli zauważysz u swojego dziecka oznaki samookaleczenia, ważne jest, aby jak najszybciej szukać profesjonalnej pomocy.
Psycholog dla dziecka w kryzysie
Psycholog pomoże dziecku otrzymać odpowiednie wsparcie. Dziecku może zostać zaproponowana terapia, podczas której będzie mogło porozmawiać z psychoterapeutą o swoich uczuciach i nauczyć się, jak radzić sobie z trudnymi emocjami. Rozmowa ze specjalistą jest kluczowa, aby pomóc dziecku przezwyciężyć impuls do samookaleczania. Psychoterapia daje dziecku narzędzia do nauki rozwiązywania problemów i zdrowych sposobów radzenia sobie z emocjami.
Kluczowe jest również wspieranie dziecka w procesie terapii. Oznacza to nie tylko logistyczne organizowanie wizyt przez rodziców, ale także emocjonalne wsparcie, okazywanie zrozumienia i cierpliwości oraz edukowanie siebie poprzez konsultacje z psychologiem.
Samookaleczanie dzieci i młodzieży to zjawisko, które nie może być ignorowane. Bliskość i wsparcie dorosłych mogą pomóc im znaleźć drogę do zdrowia psychicznego. Jak reagować? Kluczowe są: empatia, zrozumienie i pomoc w znalezieniu profesjonalnej pomocy. Ważne jest, aby nie czekać, aż problem stanie się większy, ale zauważyć go na wczesnym etapie i wspierać młodą osobę w przejściu przez trudności. Wspólnie można wyjść z tej sytuacji, dając przestrzeń na zmianę i naukę lepszego radzenia sobie w świecie.
Numery pomocowe dla dzieci, nastolatków i dorosłych w kryzysie psychicznym
Czat dostępny na stronie internetowej rzecznika praw dziecka:
czat.brpd.gov.pl (całodobowy)
Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży:
116 111 (całodobowy)
Telefon zaufania młodych:
22 484 88 04 (poniedziałek-sobota, godz. 11:00)
Bezpłatny anonimowy telefon i czat zaufania dla dzieci i młodzieży:
800 119 119 (codziennie w godzinach 14:00-22:00)
Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci:
800 100 100 (poniedziałek-piątek w godzinach 12:00-15:00)
Telefon dla rodziców i opiekunów dzieci w kryzysie:
800 800 602 (poniedziałek-piątek w godzinach 16:00-20:00)
Telefon Pogadania:
800 212 005 (codziennie w godzinach 12:00-20:00)
Antydepresyjny telefon zaufania:
22 484 88 01 (poniedziałek-piątek w godzinach 15:00-20:00)
Telefon wsparcia emocjonalnego dla dorosłych:
116 123 (codziennie w godzinach 14:00-22:00)
Jeśli zauważasz zmiany w zachowaniu Twojego dziecka, skontaktuj się z nami i umów na konsultację.
Jesteśmy po to, aby pomóc Ci w trudnej sytuacji życiowej.Centrum Zdrowia Psychicznego „Balans”
ul. Staszica 19/3
47-400 Racibórz
tel. 690 555 127
e-mail: kontakt@terapiabalans.pl
Znasz kogoś, kto potrzebuje wsparcia? Wyciągnij do niego pomocną dłoń i wyślij ten artykuł.