Zrozumieć ADHD

 

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych. Występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, oddziałując na wiele obszarów życia – może powodować problemy w szkole i pracy, a także ma negatywny wpływ na relacje społeczne i codzienne funkcjonowanie. Warto zrozumieć, czym jest ADHD, jakie są jego objawy i w jaki sposób możemy wspierać siebie i inne osoby z tym zaburzeniem.

Co to jest ADHD?

ADHD to zaburzenie, które dotyczy procesów uwagi, kontroli impulsów i aktywności. Należy do zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. U każdego objawia się inaczej, ale najczęściej wyróżnia się trzy główne typy ADHD:

1. Typ z przewagą deficytu uwagi – dominują problemy z koncentracją i organizacją, objawy obejmują zapominanie, łatwe rozpraszanie się i trudności z realizacją zadań.
2. Typ z przewagą nadpobudliwości, impulsywności – osoby z tym typem często są bardzo ruchliwe, mają trudności z kontrolą impulsów i wykazują skłonność do szybkiego działania bez zastanowienia.
3. Typ mieszany – najczęściej spotykany, łączy cechy obu powyższych typów.

ADHD nie jest chorobą. To sposób funkcjonowania mózgu, który różni się od tego, co uznaje się za normę. Nie oznacza to jednak, że jest to swego rodzaju etykieta na całe życie, czy problem bez rozwiązania. Podstawą jest dobra i wczesna diagnoza, zrozumienie zaburzenia i mechanizmów działania, a także korzystanie z odpowiednich form pomocy, by lepiej funkcjonować na co dzień. Za właściwą diagnozę odpowiada wykwalifikowany specjalista, a takich ekspertów zatrudnia Centrum Zdrowia Psychicznego „Balans”, gdzie można wykonać diagnozę neuroróżnorodności, w tym ADHD.

Objawy ADHD

Objawy ADHD mogą być widoczne już w dzieciństwie, ale często różnią się w zależności od wieku i płci. Do najczęstszych objawów należą:

• trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi,
• nadmierna aktywność fizyczna (zwłaszcza u dzieci),
• impulsywność, np. przerywanie innym w rozmowie, podejmowanie działań bez zastanowienia, nadmierna gadatliwość,
• chwiejność emocjonalna,
• łatwe rozpraszanie się pod wypływem bodźców,
• problemy z organizacją i planowaniem, np. czasu czy zadań,
• szybkie zniechęcanie się przy monotonnych zadaniach lub ciągła zmiana zainteresowań.

U dorosłych objawy mogą obejmować również:

• chroniczne spóźnienia,
• trudności z utrzymaniem porządku,
• problemy z zarządzaniem czasem i realizacją długoterminowych celów,
• częste zapominanie o ważnych sprawach,
• problemy z nawiązywaniem trwałych relacji.

Skąd bierze się ADHD?

ADHD może mieć wiele różnych przyczyn, które trudno jednoznacznie określić. Co może wpływać na to zaburzenie?

1. Czynniki genetyczne

ADHD jest dziedziczne, co oznacza, że jest silnie związane z pewnymi wariantami genów, choć dokładny mechanizm dziedziczenia nie jest znany. Wiadomo natomiast, że jeśli jedno z rodziców ma ADHD, ryzyko wystąpienia zaburzenia u dziecka wynosi około 50%.

2. Różnice w funkcjonowaniu mózgu

U osób z ADHD zauważa się zmniejszoną aktywność w obszarach mózgu odpowiedzialnych za uwagę, organizację i kontrolę impulsów. Kluczową rolę odgrywa dopamina – neuroprzekaźnik związany z motywacją i nagrodą.

3. Czynniki środowiskowe

Przedwczesny poród, niska waga urodzeniowa czy narażenie na toksyny w okresie prenatalnym mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ADHD.

Jak diagnozuje się ADHD?

Proces diagnozy ADHD jest wieloetapowy i wymaga zaangażowania różnych specjalistów, takich jak psychologowie, psychiatrzy czy neurolodzy. Specjalista zbiera szczegółowe informacje na temat objawów, ich nasilenia i wpływu na codzienne życie. Ponadto pomocne są narzędzia diagnostyczne, takie jak skale oceny ADHD, które pomagają dokładniej zrozumieć zakres problemów, trudności oraz dokonać rzetelnej analizy. Istotna jest również obserwacja zachowania, najlepiej w różnych środowiskach (szkoła, dom, praca). Niezbędne jest także wykluczenie innych przyczyn, takich jak zaburzenia lękowe, depresja czy trudności w nauce, które mogą objawiać się podobnie. Zdarza się, że ADHD współwystępuje z tymi właśnie zaburzeniami.

Jak żyć z ADHD?

Choć ADHD niesie ze sobą wiele wyzwań, istnieją strategie, które pomagają radzić sobie z trudnościami:

• Terapia behawioralna.  Psychoterapia CBT pomaga osobom z ADHD wypracować nawyki i sposoby radzenia sobie w codziennych sytuacjach. Właściwa diagnoza oraz proces terapeutyczny to pierwszy krok w zrozumieniu, czym jest ADHD, jakie powoduje konsekwencje i problemy, a także pomaga znaleźć sposoby na to, jak funkcjonować z tym zaburzeniem na co dzień. Terapeuta nie tylko uświadamia o problemie, ale przede wszystkim pomaga budować system dobrych nawyków, uczy kontroli impulsów, wzmacnia zasoby i wiarę we własną osobę.
• Farmakoterapia. Leki, takie jak stymulanty, mogą wspierać koncentrację i zmniejszać impulsywność. Pomagają złagodzić najbardziej dotkliwie objawy i wspomagają prawidłowe funkcjonowanie.
• Wsparcie środowiskowe. Dostosowanie miejsca pracy czy nauki do potrzeb osoby z ADHD, w tym wprowadzenie jasnych struktur i harmonogramów. Dzięki takim zabiegom osobie z zaburzeniem lepiej odnaleźć się w otaczającej rzeczywistości.
• Samopomoc. Stosowanie list zadań, przypomnień i innych narzędzi organizacyjnych ułatwiających codziennie funkcjonowanie. Takie mechanizmy i techniki pomagają wyeliminować objawy zaburzenia i pozytywnie wpływają na jakość życia.

Wsparcie dla osób z ADHD

Istotną rolę w życiu osób z ADHD odgrywa wsparcie otoczenia. Akceptacja, cierpliwość i zrozumienie mogą znacząco wpłynąć na poczucie własnej wartości i zdolność do radzenia sobie z codziennymi wyzwaniami. Osoby z ADHD często doświadczają niezrozumienia – mówi się, że są leniwe czy męczące dla innych. To wzbudza ciągłe poczucie winy, wrażenie bycia gorszym, niedostosowanym. Dlatego ważne jest wparcie bliskich osób, które będą wzmacniać i pomagać w codzienności. Osoby z ADHD nie działają „na złość”; ich zachowania wynikają z natury zaburzenia. Edukacja na temat zaburzenia pomaga uniknąć osądzania i błędnych założeń, a docenianie wysiłków i sukcesów może budować pewność siebie.

ADHD – wyzwanie i szansa

ADHD to zaburzenie, które stawia przed osobami wiele wyzwań, ale także otwiera możliwości. Osoby  z ADHD często cechuje kreatywność, energia i zdolność do nieszablonowego myślenia. Kluczem do sukcesu jest zrozumienie, odpowiednia diagnoza i wsparcie, które pozwolą wykorzystać mocne strony, a jednocześnie radzić sobie z trudnościami.

Jeśli podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby ADHD, pamiętaj, że diagnoza to pierwszy krok ku lepszemu życiu. W Centrum Zdrowia Psychicznego „Balans” możesz zdiagnozować ADHD, a z pomocą specjalistów odnajdziesz równowagę w codziennym życiu. Więcej na temat diagnozy neuroróżnorodności (ADHD, spektrum autyzmu) przeczytasz w zakładce USŁUGI.

Centrum Zdrowia Psychicznego „Balans”
ul. Staszica 19/3
47-400 Racibórz
tel. 690 555 127
e-mail: kontakt@terapiabalans.pl

Jeśli znasz kogoś, kto potrzebuje wsparcia, wyciągnij do niego pomocną dłoń i wyślij ten artykuł.