Trauma to termin, który zwykle kojarzy się z poważnymi wydarzeniami, takimi jak wypadki, przemoc czy wojny. Jednak jej oblicza są dużo bardziej zróżnicowane i subtelne. Trauma nie zawsze musi być efektem jednorazowego, dramatycznego zdarzenia – może rozwijać się powoli jako skutek długotrwałego stresu, zaniedbania czy powtarzających się trudnych doświadczeń. Zrozumienie różnych rodzajów traumy i jej wpływu na nasze życie jest kluczowe do uzdrawiania ran, które nosimy w sobie.
Czym jest trauma?
W najprostszym ujęciu trauma to intensywne przeżycie, które przekracza zdolność danej osoby do przetworzenia emocjonalnego bólu, bywa porównywana do „wewnętrznej rany”. Wpływa ona nie tylko na psychikę, ale również na ciało i umysł, często zostawiając trwałe ślady w postaci lęku, napięcia, problemów z relacjami lub zdrowiem. Trauma nie musi być bezpośrednio widoczna dla innych, a jej wpływ na codzienne życie może objawiać się dopiero po latach.
Rodzaje traumy
Nie wszystkie traumy są jednakowe, a sposób, w jaki reagujemy na trudne doświadczenia, może być bardzo zróżnicowany. Do najczęściej występujących typów traumy należą:
- Trauma wojenna. Dotyka osób biorących udział w działaniach wojennych lub będących ich świadkami. Drastyczne obrazy i emocjonalny szok po takich doświadczeniach mogą prowadzić do głębokich i nieodwracalnych zmian w psychice.
- Trauma związana z przemocą. Przeżycie przemocy, zarówno fizycznej, jak i psychicznej, może pozostawić trwałe ślady emocjonalne. Osoby doświadczające przemocy często mierzą się z poczuciem zagrożenia, które towarzyszy im jeszcze długo po zakończeniu wydarzeń.
- Trauma po stracie bliskiej osoby. Pojawia się, gdy ktoś bliski umiera nagle lub w tragicznych okolicznościach. Nagła strata powoduje silny wstrząs i ma znaczący wpływ na zdrowie psychiczne, szczególnie gdy śmierć była nieoczekiwana.
- Trauma po wypadku komunikacyjnym. Osoby, które przeżyły poważny wypadek, mogą już nigdy nie czuć się komfortowo za kierownicą lub w roli pasażera. Strach związany z podróżowaniem może prowadzić do unikania środków transportu.
- Trauma po katastrofie. Klęski żywiołowe, takie jak pożary, powodzie czy trzęsienia ziemi, wywołują ogromny stres, a im bardziej drastyczne doświadczenia, tym głębsze urazy mogą pozostać w psychice osób nimi dotkniętych.
Fazy traumy
Trauma może przebiegać różnie, dlatego trudno mówić o jej konkretnych, ściśle uporządkowanych fazach. Jej przebieg zależy głównie od osobowości danej osoby i jej osobistych cech charakteru, a także stanu psychicznego sprzed trudnych doświadczeń.
Często pojawiające się etapy to:
- wyparcie – u niektórych trauma rozpoczyna się odrzuceniem wiary w to, co się stało,
- odrętwienie – odrętwienie psychiczne polegające na całkowitym poczuciu niemocy i rezygnacji z wszelkiej aktywności,
- podjęcie działań automatycznych – podejmowane aktywności ograniczają się do wykonywania koniecznych czynności codziennych (jedzenie, mycie itd.),
- rozczarowanie – uogólniając, polega na pogodzeniu się z losem i poczuciu żalu;
- zdrowienie – dochodzenie do siebie, które może różnie przebiegać i trwać dłużej lub krócej, w zależności od osobowości oraz czynników zewnętrznych.
Jakie są objawy i skutki traumy?
Trauma, niezależnie od rodzaju, może mieć wieloaspektowe konsekwencje. Niektóre osoby zauważają skutki w sferze emocjonalnej – pojawia się lęk, smutek, nadmierna czujność lub drażliwość, ale także gniew, poczucie winy, wycofanie oraz obniżony nastrój. Dla innych skutki będą odczuwane na poziomie fizycznym, np. problemy ze snem, apetytem, przewlekłe bóle, osłabiona odporność. Warto zauważyć, że w obliczu traumy reakcje fizyczne i psychiczne wzajemnie się przenikają, ponieważ trauma „zakorzenia się” nie tylko w umyśle, ale także w ciele.
Osoby dotknięte traumą często doświadczają nieuzasadnionych lęków o swoje zdrowie i życie oraz o bezpieczeństwo swoich bliskich. Zmagając się z powracającymi wspomnieniami traumatycznego wydarzenia, starają się unikać sytuacji, miejsc i osób, które przypominają im o bolesnych przeżyciach. Aby uciec od natrętnych myśli, niektórzy sięgają po używki, takie jak alkohol czy narkotyki, co zwiększa ryzyko uzależnienia.
Intensywność objawów traumy i czas ich trwania zależą od indywidualnych predyspozycji danej osoby oraz charakteru traumatycznego wydarzenia, które wywołało uraz psychiczny. Jeśli po traumatycznym wydarzeniu człowiek odczuwa duże trudności w codziennym funkcjonowaniu (narastający lęk, złość, trudności z koncentracją uwagi, problemy ze snem, jedzeniem), albo jeśli tego typu objawy pojawiają się nadal, choć od wydarzenia traumatycznego minęło już sporo czasu, warto rozważyć wizytę u specjalisty, gdyż może to świadczyć o tym, że już mamy do czynienia z zaburzeniem (zaburzenia lękowe, depresja, PTSD).
Terapia traumy. Jak przepracować traumę?
Podstawą w leczeniu traumy jest – podobnie jak w przypadku innych zaburzeń o charakterze psychologicznym – psychoterapia, która powinna być dobrana do rodzaju traumy, jej siły oraz odczuwanych objawów, a także do indywidualnych cech człowieka.
Leczenie traumy warto podjąć w każdym momencie. Nawet, jeśli nie da się całkowicie wyeliminować powstałych w psychice zmian, można zmniejszać ich objawy, poprawiając komfort życia i samopoczucie pacjenta.
Szukasz wsparcia?
Nasz zespół pomoże Ci poradzić sobie ze skutkami traumy.
Skontaktuj się z nami już dziś i umów się na pierwsze spotkanie!
Centrum Zdrowia Psychicznego „Balans”
ul. Staszica 19/3
47-400 Racibórz
tel. 690 555 127
e-mail: kontakt@terapiabalans.pl