Diagnoza (ADHD, spektrum autyzmu)
Diagnoza neuroróżnorodności może poprawić jakość Twojego życia i ułatwić funkcjonowanie w codzienności. Dlaczego? Diagnoza pozwala nazwać i zrozumieć wiele trudności czy wzorców myślowych, które wcześniej mogły wydawać się dziwne lub niewłaściwe. Wiedząc, że masz ADHD lub jesteś w spektrum autyzmu, możesz dobrać odpowiednie techniki radzenia sobie ze stresem, nauką czy pracą. Diagnoza pomaga również Twoim bliskim – zrozumienie, jak funkcjonujesz, może poprawić komunikację i zredukować konflikty.
Neuroróżnorodność to naturalne różnice w funkcjonowaniu mózgu i percepcji świata. Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) oraz ADHD do niedawna były postrzegane głównie jako zaburzenia wieku dziecięcego, tymczasem wiele osób dopiero w dorosłości zyskuje zrozumienie własnych trudności, diagnozując autyzm lub ADHD.
To nie są „choroby” do wyleczenia, lecz unikalne formy funkcjonowania, które często wymagają wsparcia i dostosowania środowiska. W przypadku osób z rozpoznaniem ADHD czy autyzmu (ASD) oznacza to uwzględnienie specyficznych potrzeb w zakresie komunikacji, organizacji, relacji społecznych czy przetwarzania bodźców.
ADHD – podstawowe informacje
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) manifestuje się trudnościami w utrzymaniu koncentracji, nadmierną ruchliwością lub impulsywnością oraz problemami z organizacją i planowaniem. Choć objawy często kojarzone są z dziećmi, także dorośli mogą zmagać się z konsekwencjami niezdolności do utrzymania uwagi, spóźnieniami czy trudnościami w zarządzaniu zadaniami.
Spektrum autyzmu – podstawowe informacje
Autyzm (ASD) obejmuje szerokie spektrum różnorodnych sposobów rozumienia świata, m.in. trudności w komunikacji społecznej, potrzebę rutyn i schematów, szczególne (często bardzo wąskie lub intensywne) zainteresowania, nadwrażliwość na bodźce sensoryczne. Diagnoza autyzmu nie dotyczy tylko dzieci – wiele osób dowiaduje się o swoim spektrum dopiero w wieku nastoletnim lub dorosłym.
Rozpoznanie pierwszych sygnałów
Wiele osób przez lata nie zdaje sobie sprawy, że ich trudności mogą wynikać z autyzmu lub ADHD, zwłaszcza jeśli nauczyły się dobrze maskować objawy.
- ADHD – możliwe objawy u nastolatków i dorosłych
- Trudności z uwagą i koncentracją: częste „odpływanie myślami” podczas rozmów lub spotkań, trudność w utrzymaniu skupienia na jednym zadaniu – zwłaszcza nudnym lub rutynowym, zapominanie o terminach, rzeczach do zrobienia, gubienie przedmiotów, prokrastynacja – zaczynanie zadań na ostatnią chwilę, mimo wcześniejszych chęci.
- Impulsywność i nadaktywność, często wewnętrzna: trudności z cierpliwym czekaniem lub słuchaniem, wtrącanie się w rozmowy, kończenie zdań innych, wewnętrzne uczucie niepokoju, przymusu działania, gadulstwo, szybkie znudzenie się jedną rzeczą i przeskakiwanie między projektami.
- Zarządzanie codziennością: chaos organizacyjny, bałagan, trudność z planowaniem, problemy z czasem – spóźnienia, nieadekwatne szacunki, ile coś będzie trwało, trudności z odpoczynkiem – nawet w czasie wolnym myśli galopują.
- Spektrum autyzmu (ASD) – możliwe objawy u nastolatków i dorosłych
- Nadmierna lub ograniczona wrażliwość sensoryczna: przeciążenie hałasem, światłem, dotykiem, zapachami, unikanie zatłoczonych miejsc, galerii handlowych, nadmierna potrzeba ciszy, porządku, stałości.
- Specyficzne zainteresowania i rutyny: głębokie, intensywne zainteresowania, silna potrzeba porządku, rutyny – niepokój przy zmianach, perfekcjonizm lub sztywność myślenia – „tak ma być i już”.
- Wspólne elementy ADHD i autyzmu
- Trudności z regulacją emocji: np. łatwe przeciążenie, „wybuchy” emocji.
- Poczucie inności, niezrozumienia, izolacji społecznej.
- Zmęczenie psychiczne z powodu nadmiernej stymulacji: np. potrzeba długiego odpoczynku, wyczerpanie po spotkaniach towarzyskich.
- Niska samoocena wynikająca z niezrozumienia własnych potrzeb.
- Jeśli masz wrażenie, że te trudności dotyczą Ciebie lub Twojego nastoletniego dziecka – zgłoś się na diagnozę.
Jak przebiega diagnoza?
1. Konsultacja ze specjalistą
Pierwszym krokiem jest zgłoszenie się do psychologa specjalizującego się w zaburzeniach neurorozwojowych i diagnozie. Podczas spotkania wstępnego psycholog wytłumaczy poszczególne kroki diagnostyczne, odpowie na pytania i zapozna z możliwościami placówki.
2. Wywiad i obserwacja
Proces diagnozy opiera się głównie na rozmowie. Niezależnie od wieku osoby diagnozowanej, kluczowe jest zebranie szerokiego wywiadu: w przypadku nastolatków – rozmowa z rodzicami lub opiekunami, w przypadku dorosłych – rekonstrukcja historii rozwojowej (np. w oparciu o wspomnienia, jeśli to możliwe – dokumenty ze szkoły czy rozmowy z bliskimi). Ważna jest obserwacja w różnych kontekstach – w środowisku domowym, szkolnym, zawodowym lub społecznym. Dobrze więc na spotkanie diagnostyczne przygotować sobie wszelkiego rodzaju informacje ze swojego życia, w tym informacje ze szkoły. Wszelkie opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznych, świadectwa szkolne, a nawet nagrania wideo mogą być niezwykle cenne. W toku wywiadu z osobą dorosłą może być pomocne, gdy ktoś ze środowiska domowego (rodzic, rodzeństwo, długoletni przyjaciel od czasów dziecięcych) przyjdzie na jedno ze spotkań. Naszych specjalistów cechuje indywidualne podejście do każdej osoby, dlatego liczba spotkań diagnostycznych może się różnić.
3. Narzędzia diagnostyczne
Zdarza się, że specjaliści w toku badań korzystają z wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych. W zależności od zgłaszanych problemów i obserwowanych trudności stosowane narzędzia diagnostyczne mogą się różnić.
4. Zakończenie diagnozy i zalecenia
Specjalista przedstawia wyniki i omawia je z osobą badaną (oraz rodzicami/opiekunami w przypadku niepełnoletnich). Kluczowe jest nie tylko samo rozpoznanie czy jego brak, ale przekazanie informacji o mocnych stronach, możliwych trudnościach oraz wskazanie dróg wsparcia: psychoterapia, trening umiejętności społecznych, strategie radzenia sobie z nadwrażliwością sensoryczną itp., a w razie potrzeby – farmakoterapia i konsultacja psychiatryczna.
Etyka i wsparcie po diagnozie
Etyka zawodowa psychologa kładzie nacisk na poufność, rzetelność i szacunek wobec osoby diagnozowanej. Zgodnie z wytycznymi NICE, diagnoza ma być kompleksowa i wieloaspektowa, by zapewnić najlepszą pomoc w dalszym funkcjonowaniu. Diagnoza nie jest „łatką”, a narzędziem do lepszego zrozumienia siebie i świata – punktem wyjścia do akceptacji i ewentualnych zmian na poziomie pracy, nauki czy relacji.
Ważne!
Diagnoza psychologiczna nie jest diagnozą psychiatryczną. Po uzyskaniu informacji i opinii psychologicznej należy zgłosić się do lekarza psychiatry po diagnozę medyczną, jeśli jest potrzebna.
Cena konsultacji diagnostycznej: 200 zł
Wydanie opinii: 250 zł
W Centrum Zdrowia Psychicznego „Balans” oferujemy wsparcie ze strony doświadczonych terapeutów specjalizujących się w diagnozowaniu neuroróżnorodności. Tworzymy bezpieczną i wspierającą przestrzeń. Zachęcamy do kontaktu!
Zobacz, kto świadczy tę usługę
