Okres dojrzewania to fascynujący, ale zarazem trudny etap życia. Młodzi ludzie stają przed wieloma wyzwaniami, a emocje, które towarzyszą im na co dzień, często przypominają jazdę na emocjonalnym rollercoasterze. Z jednej strony jest to czas odkrywania siebie, budowania tożsamości i eksploracji świata, z drugiej – nastolatki muszą mierzyć się z intensywnymi zmianami hormonalnymi, presją społeczną i oczekiwaniami, które mogą wydawać się przytłaczające. Jak możemy pomóc im w tej emocjonalnej podróży?
Zrozumieć emocje nastolatków – skąd ta intensywność?
Emocje nastolatków są intensywne, złożone i czasem trudne do zrozumienia – zarówno dla nich samych, jak i dla otoczenia. Jednak zrozumienie i wsparcie dorosłych może sprawić, że ten burzliwy okres stanie się bardziej znośny. Otwartość, akceptacja i umiejętność słuchania są kluczem do budowania silnych, zdrowych relacji z młodzieżą oraz pomagają w rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z emocjami na dalszych etapach życia.
Aby zrozumieć emocje nastolatków, warto przyjrzeć się kilku kluczowym czynnikom, które wpływają na ich przeżycia emocjonalne.
- Burza hormonalna. Podczas dojrzewania organizm nastolatka przechodzi gwałtowne zmiany hormonalne. Hormony, takie jak estrogen czy testosteron, odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu emocji. Zmiany te mogą sprawić, że nastolatek odczuwa emocje intensywniej niż dotychczas, a jego nastrój jest niestabilny. Nagłe wahania nastroju – od euforii po smutek czy złość – są typowym elementem okresu dojrzewania, a dla samego nastolatka często bywają dezorientujące.
- Rozwój mózgu. Równocześnie z burzą hormonalną zachodzi proces intensywnego rozwoju mózgu, zwłaszcza obszarów odpowiedzialnych za emocje i kontrolę impulsywności. Części mózgu odpowiedzialne za myślenie logiczne, planowanie i kontrolowanie impulsów (m.in. kora przedczołowa) rozwijają się wolniej niż układ limbiczny, który odpowiada za przetwarzanie emocji. Dlatego nastolatki często reagują emocjonalnie na różne sytuacje, a ich gwałtowne reakcje mogą wydawać się nieproporcjonalne do bodźca.
- Kształtowanie tożsamości. Okres dojrzewania to moment, w którym młody człowiek zaczyna szukać odpowiedzi na fundamentalne pytania: „Kim jestem?” i „Kim chcę być?”. Próby zrozumienia siebie, swojej roli w świecie i społeczności mogą wywoływać poczucie zagubienia, niepewności, a czasem nawet frustracji. Poszukiwanie własnej tożsamości wiąże się także z testowaniem różnych ról, przekonań i wartości, co bywa źródłem napięć zarówno dla nastolatka, jak i jego najbliższego otoczenia.
- Presja społeczna i media. Współczesny nastolatek żyje w erze mediów społecznościowych, które wywierają ogromny wpływ na sposób, w jaki postrzega siebie i innych. Idealizowane obrazy życia prezentowane w mediach często wywołują presję, by spełniać pewne standardy – dotyczące wyglądu, sukcesu czy popularności. Nieustanne porównywanie się z innymi może prowadzić do obniżenia samooceny, a czasem nawet do stanów lękowych czy depresji.
Jak wspierać nastolatków w radzeniu sobie z emocjami?
Emocje są naturalną i ważną częścią naszego życia, ale w okresie dojrzewania bywają przytłaczające. Oto kilka kluczowych strategii, które mogą pomóc rodzicom, opiekunom i nauczycielom wspierać młodych ludzi w zdrowym radzeniu sobie z emocjami:
1. Akceptacja emocji – żadna emocja nie jest „zła”
Pierwszym krokiem do wsparcia nastolatka jest akceptacja faktu, że wszystkie emocje – zarówno te przyjemne, jak i nieprzyjemne – są naturalne. Strach, smutek, złość czy frustracja są tak samo ważne, jak radość czy ekscytacja. Zamiast próbować tłumić trudne uczucia, lepiej pomóc młodemu człowiekowi zrozumieć, skąd się biorą i jak można je konstruktywnie wyrażać.
2. Tworzenie przestrzeni do rozmowy
Nastolatki często czują, że ich problemy są bagatelizowane lub nierozumiane przez dorosłych. Dlatego tak ważne jest, by tworzyć przestrzeń, w której młody człowiek będzie czuł się wysłuchany. Kluczowa jest tutaj otwarta komunikacja, wolna od oceniania i krytykowania. Czasem sama obecność i wysłuchanie może dać nastolatkowi poczucie wsparcia i ulgi.
3. Rozwijanie umiejętności rozpoznawania emocji
Nie wszystkie nastolatki potrafią nazwać to, co czują. Warto ich uczyć, jak rozpoznawać swoje emocje, co pozwoli lepiej zrozumieć ich źródło. Nazywanie emocji jest pierwszym krokiem do ich zrozumienia i zarządzania nimi. Kiedy nastolatek potrafi powiedzieć „czuję smutek” lub „jestem sfrustrowany”, ma większą kontrolę nad swoimi reakcjami.
4. Wzmacnianie poczucia własnej wartości
W okresie dojrzewania poczucie własnej wartości może być wyjątkowo kruche. Warto budować w nastolatkach pewność siebie, wspierając w rozwijaniu umiejętności, pasji i zainteresowań. Kluczowe jest również to, by dostrzegać ich wysiłki, a nie tylko rezultaty. Docenianie starań, a nie wyłącznie wyników, uczy, że wartość człowieka nie zależy tylko od jego osiągnięć.
5. Pokazywanie zdrowych sposobów radzenia sobie z emocjami
Dorośli powinni być dla nastolatków wzorem w radzeniu sobie z trudnymi emocjami. Kiedy sami przeżywamy trudne chwile, możemy otwarcie mówić o tym, co czujemy i jak sobie z tym radzimy. Pokażmy, że emocje można wyrażać w zdrowy sposób – poprzez rozmowę, pisanie dziennika, aktywność fizyczną czy kreatywne działania, takie jak rysowanie czy gra na instrumencie.
Kiedy szukać pomocy specjalisty?
Niektóre emocje mogą być przytłaczające do tego stopnia, że nastolatek nie potrafi poradzić sobie z nimi sam, ani z pomocą rodziców czy nauczycieli. Ciągłe przygnębienie, drażliwość, wycofanie się z życia społecznego, trudności w nauce czy zaburzenia snu mogą świadczyć o głębszych problemach, na przykład depresji lub stanach lękowych. W takich sytuacjach warto rozważyć konsultację z psychologiem lub terapeutą, który pomoże młodemu człowiekowi przepracować trudności i nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie z emocjami.
Centrum Zdrowia Psychicznego „Balans”
ul. Staszica 19/3
47-400 Racibórz
tel. 690 555 127
e-mail: kontakt@terapiabalans.pl
Znasz kogoś, kto potrzebuje wsparcia? Wyciągnij do niego pomocną dłoń i wyślij ten artykuł.